ÜSTÜN ZEKÂLILAR VE ÜSTÜN YETENEKLİLER
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklara ilişkin çeşitli tanımlamalar yapılmaktadır. Bu konuda yapılan tanımlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
- Yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde motivasyon, performans ve görev sorumluluğu gösteren ve bu tür yeteneklerini geliştirmek için uygun imkanlara gereksinim duyan çocuklardır.
- Zeka bölümleri 110-120 arasında olanlar parlak, zeka bölümleri 120-130 arasında olanlar üstün zekalı, zeka bölümleri 130-200 ya da daha fazla olanlar ise dahi çocuklardır.
- Üstün yetenekli çocuklar, zeka bölümleri 120 ve daha yukarı olup da güzel sanatlar, matematik, fen ve teknik alanlarda yaşıtlarından belirgin ölçüde üstün olan çocuklardır.
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklarda üstün kabiliyetin ortaya çıktığı ve değişik yöntemlerle ölçülen 6 kabiliyet alanı vardır:
- Yüksek Zeka
- Mekanik hüner
- Yaratıcılık
- Sanatsal yetenek
- Fiziksel yetenek
- Liderlik kabiliyeti
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar 4 alandaki karakteristik özellikleri bakımından diğer çocuklardan farklı özellikler sergilerler:
- Zihinsel gelişim özellikleri
- Duygusal gelişim özellikleri
- Fiziksel ve fizikötesi özellikleri
- Sosyal gelişim özellikleri
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar olumlu ve olumsuz tutumlar karşısında çeşitli türden davranışlar geliştirirler. Bu çocuklarda sağlıklı bir gelişimin gerçekleştirilmesinde ailelerin rolü büyüktür. Genelde sorunlu çocuklar sorunlu ailelerden geldiği gibi, sağlıklı bir şekilde gelişen çocuklarda kendi aralarında olumlu etkileşim içinde olan ve çocuk yetiştirme kurallarını doğru uygulayan sağlıklı ailelerden gelmektedir. Üstün zekalı çocukların sahip oldukları özellikler ailesi ve okulda öğretmenlerince yeterince yönlendirilmediği ve uygun eğitim sağlanmadığı zaman bazı olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu çocukların yetenekleri doğrultusunda sağlıklı birer bireyler olabilmesi ailelerinin ve öğretmenlerinin bu çocuklarla ilgili hususları bilmelerine bağlıdır. Bunun için de bu konuda eğitim almaları, araştırma yapmaları uygun olacaktır.
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar özel bir takım yollar izlenerek tanılanmaktadır. Çocuğun yaşam öyküsü, aile yapısı, aileden, okuldan, arkadaş çevresinden alınan bilgiler, uygulanacak zeka, yetenek, yaratıcılık, kişilik, liderlik, sanatsal yetenek testleri gibi çeşitli kaynaklardan yola çıkılarak bu çocuklar belirlenmektedir.
Üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar için gerekli olan eğitim ortamları ve önlemlerinin alınmaması bu tür çocukların kapasitelerini geliştirmelerini engelleyecektir. Bu nedenle pek çok değer fark edilemeden kaybolmaktadır. Bu nedenle günümüzde bu çocuklar için önerilen eğitim çeşitli eğitim yaklaşımları ve imkanları mevcuttur. Özel Okullar, Özel Sınıflar, hızlandırma (erken başlama ve sınıf atlatma), zenginleştirme (çalışmaların ve ders programlarının zenginleştirilmesi) gibi bazı önlemlerin alındığı Birlikte Eğitim bu yaklaşımlardandır.
Üstün zekalı ve üstün yetenekli bir çocuğun geç keşfedildiği, ona uygun özel eğitim önlemlerinin alınmadığı durumlarda oldukça önemli kayıplar ortaya çıkar ve çocukta çeşitli davranış problemleri gelişir, kendisini ve çevresini huzursuz eder. Sonunda çocuk hayatında olması gereken kariyer pozisyonunda olmaz, psikolojik ve sosyal sorunları olan mutsuz bir birey ortaya çıkar. Bu nedenle ailelerin, eğitimcilerin en erken zamanda bu çocukları keşfedip gerekli önlemleri almalarını tavsiye ediyoruz. Bu çocukları eğitebilmek, onlarla sağlıklı iletişim kurabilmek bu konuda bilgi ve yeterlilik sahibi olmayı gerektirir. Şirinevler Rehabilitasyon Merkezi bu konuda danışmanlık, eğitim, rehberlik hizmetleri sunmaktadır.